Urahisi, Kueleweka na Kutendeka

Uislamu ni dini isiyo na shaka yoyote. Mafundisho yake ni rahisi na ya kueleweka. Ni huru kutokana na ushirikina na imani zinazokera. Umoja wa Mungu, Utume wa Muhammad, na dhana ya maisha baada ya kifo ni vitu vya msingi vya imani yake. Zinategemea sababu na kueleweka. Mafundisho yote ya Uislamu hutoka katika imani hizo za kimsingi na ni rahisi na ya moja kwa moja. Hakuna uongozi wa makuhani, hakuna vizuizi visivyo na maana, hakuna ibada ngumu au mila.

Kila mtu anaweza kuifikia Kurani moja kwa moja na kutafsiri maagizo yake kwa vitendo. Uislamu humwamsha mwanadamu uwezo wa akili na kumhimiza atumie akili yake. Inamuamuru kuona vitu kwa nuru ya ukweli. Kurani inamshauri kutafuta maarifa na kumwomba Mungu ili kupanua ufahamu wake:

Na sema: Mola wangu Mlezi! Nizidishie ilimu. (Kurani 20: 114)

Pia Mungu amesema:

“Ati watakuwa sawa wale wanao jua na wale wasio jua? Hakika wanao kumbuka ni watu wenye akili.” (Kurani 39: 9)

Imenakiliwa kuwa Mtume, rehema na baraka za Mungu ziwe juu yake, alisema kuwa:

“Yule ambae ameondoka nyumbani kwake katika kutafuta maarifa (anatembea) katika njia ya Mungu” (At-Tirmidhi)

na pia,

“Kutafuta maarifa ni jukumu la kila Muislam.” (Ibn Majah na al-Bayhaqi)

Hivi ndivyo Uislamu unavyomtoa mwanadamu katika ulimwengu wa ushirikina na giza na kumuweka katika ulimwengu wa maarifa na nuru.

Tena, Uislamu ni dini ya vitendo na hairuhusu kujishughulisha na nadharia tupu na butu. Inasema kuwa imani sio taaluma tu ya imani, bali ni chemchemi ya maisha. Mwenendo mwema lazima ufuate imani katika Mungu. Dini ni kitu cha kutekelezwa na sio kitu cha kutumiwa kwa midomo tu. Kurani inasema:

“Wale walio amini na wakatenda mema watakuwa na raha na marejeo mazuri.” (Kurani 13: 29)

Mtume alinakiliwa akisema:

“Mungu aikubali imani kama haiakiasi matendo, na hakubali matendo kama hayajathibitisha imani.” (At-Tabarani)

Hivyo unyenyekevu wa Uislam, busara na vitendo ndivyo vinavyoonyesha Uislamu kama dini ya kipekee na ya kweli.

Umoja wa Mwili na Roho

Sifa ya kipekee ya Uislamu ni kwamba haigawanyi maisha katika vitu na roho. Haimaanishi kuyakataa maisha bali kutimiza maisha. Uislamu hauamini katika kujinyima. Haijamkataza mwanadamu kujihusisha na mambo ya kidunia. Inashikilia kuwa mwinuko wa kiroho unapaswa kupatikana kwa kuishi kwa uaminifu katika hali mbaya na msukosuko wa maisha, sio kwa kuukana ulimwengu. Kurani inatushauri tuombe kama ifuatavyo:

“Mola wetu Mlezi, tupe duniani mema, na Akhera mema” (Kurani 2:201)

Lakini katika kutumia anasa za maisha, Uislam unamshauri mwanadamu kuwa na kiasi na kujiepusha na ubadhirifu, Mungu anasema:

“…na kuleni, na kunyweni na wala msifanye ubadhirifu. Kwa hakika Yeye hapendi wanao fanya israfu.” (Kurani 7:31)

Juu ya jambo hili la kiasi, Mtume amesema:

“Angalia kufunga na kufungua (kwa wakati unaofaa) na simama katika sala na ibada (usiku) na ulale, kwa maana mwili wako una haki juu yako, na macho yako yana haki juu yako, na mke wako anadai juu yako, na mtu ambaye anakutembelea ana haki juu yako.”

Hivyo, Uislamu haukubali kujitenga kati ya "mwili" na "maadili," "kawaida" na "roho", na inaamuru mwanadamu atumie nguvu zake zote katika ujenzi wa maisha kwa misingi ya maadili yenye afya. Inamfundisha kuwa nguvu za kimaadili na rasilimali lazima ziunganishwe pamoja na kwamba wokovu wa kiroho unaweza kupatikana kwa kutumia rasilimali za mali kwa faida ya mwanadamu katika huduma ya haki na sio kwa kuishi maisha ya kujinyima au kwa kukimbia changamoto za maisha.

Ulimwengu umeteseka mikononi mwa upande mmoja wa dini na itikadi zingine nyingi. Wengine wameweka mkazo katika upande wa kiroho wa maisha lakini wamepuuza mambo yake ya kimwili na ya kawaida. Wameutazama ulimwengu kama upotovu, udanganyifu, na mtego. Kwa upande mwingine, itikadi za kupenda vitu vya kimwili zimepuuza kabisa upande wa kiroho na wa kimaadili katika maisha na kuupuuza kuwa vya uwongo na vya kufikiria tu. Mitazamo hiyo yote imesababisha uharibifu, kwa kuwa imewaibia wanadamu amani, kuridhika, na utulivu.

Hata hivi leo, usawa unaonyeshwa katika mwelekeo mmoja au mwingine. Mwanasayansi Mfaransa Dkt. De Broglie anasema hivi:

“Hatari inayopatikana katika jamii ya kupenda vitu sana ni kwa jamii hiyo yenyewe; ni ugonjwa ambao unaweza kusababishwa ikiwa maendeleo ya maisha ya kiroho yangeshindwa kutoa usawa unaohitajika.”

Ukristo ulikosea sana, wakati jamii ya sasa ya magharibi, katika demokrasia zake mbalimbali za kibepari za kidunia na ujamaa wa Marxist umekosea kwa upande mwingine. Kulingana na Lord Snell:

“Tumejenga muundo mzuri wa nje, lakini tumepuuza mahitaji muhimu ya utaratibu wa ndani; tumeunda kwa uangalifu, tukapamba na kusafisha nje ya kikombe; lakini ndani imejaa ulafi wa kupita kiasi; tulitumia maarifa na nguvu zetu kwa raha za mwili, lakini tuliacha roho ikizorota.”

Uislamu unatafuta kuweka usawa kati ya mambo haya mawili ya maisha - kimwili na kiroho. Inasemwa kuwa kila kitu ulimwenguni ni kwa ajili ya mwanadamu, lakini mwanadamu aliumbwa kutumikia kusudi kubwa zaidi: kuanzishwa kwa utaratibu mzuri na wa haki ambao utatimiza mapenzi ya Mungu. Mafundisho yake yanahudumia mahitaji ya mwanadamu ya kiroho na ya kidunia. Uislamu unamwamrisha mwanadamu atakase nafsi yake na kurekebisha maisha yake ya kila siku - ya mtu binafsi na ya pamoja - na kuanzisha ukuu wa haki juu ya nguvu na wema juu ya uovu. Kwa hivyo Uislamu unasimama katikati na lengo la kumtengeneza mtu mwenye maadili katika utumishi wa jamii yenye haki.

Uislam, Njia Kamili ya Kuishi

Uislamu sio dini kwa maana ya kawaida na potofu, kwani haifungi wigo wake kwa maisha ya kibinafsi ya mtu. Ni njia kamili ya maisha na iko katika kila uwanja wa uwepo wa mwanadamu. Uislamu hutoa mwongozo katika nyanja zote za maisha - mtu binafsi na jamii, mwili na maadili, uchumi na siasa, sheria na utamaduni, na kitaifa na kimataifa. Kurani inamwamrisha mwanadamu asome Uislamu bila kujizuia na kufuata mwongozo wa Mungu katika maeneo yote ya maisha.

Hivyo, ilikuwa siku mbaya kipindi cha kiwango cha dini kufungwa kutokana na maisha ya kibinafsi ya mwanadamu na jukumu lake la kijamii na kitamaduni lilipunguzwa kuwa si chochote, kama ilivyotokea katika karne hii. Hakuna sababu nyingine yoyote, labda, ambayo imekuwa muhimu zaidi katika kusababisha kupungua kwa dini katika zama za kisasa kuliko kurudi kwake katika uwanja wa maisha ya kibinafsi. Kwa maneno ya mwanafalsafa wa kisasa: "Dini inatuuliza tutenganishe mambo ya Mungu na yale ya Kaisari. Kutenganishwa kwa hukuju hii kati ya hizo mbili kunamaanisha kuwadhalilisha watu wa kidunia na watakatifu ... Dini hiyo haina thamani hata kidogo ikiwa dhamiri ya wafuasi wake haifadhaiki wakati mawingu ya vita yanatutanda sisi wote na mizozo ya viwandani inatishia amani ya kijamii. Dini imepunguza dhamiri ya kijamii ya mwanadamu na unyeti wa maadili kwa kutenganisha mambo ya Mungu na yale ya Kaisari."

Uislamu unalaani kabisa dhana hii ya dini na inasema wazi kuwa malengo yake ni utakaso wa roho na marekebisho na ujenzi wa jamii. Kama tunavyosoma katika Kurani:

“Kwa hakika tuliwatuma Mitume wetu kwa dalili waziwazi, na tukateremsha Kitabu pamoja nao na Mizani, ili watu wasimamie uadilifu, na tumeteremsha chuma chenye nguvu nyingi na manufaa kwa watu, na ili Mwenyezi Mungu amjue anaye mnusuru Yeye na Mitume wake kwa ghaibu. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye nguvu Mwenye kushinda.” (Kurani 57: 25)

Mungu pia anasema:

“Hapana hukumu ila ya Mwenyezi Mungu tu. Yeye ameamrisha msimuabudu yeyote isipo kuwa Yeye tu. Hiyo ndiyo Dini Iliyo Nyooka. Lakini watu wengi hawajui.” (Kurani 12: 40)

Hivyo hata utafiti mdogo wa mafundisho ya Uislamu unaonyesha kuwa ni njia ya maisha inayofikia yote na haiachi uwanja wowote wa uwepo wa mwanadamu kuwa uwanja wa michezo wa nguvu za uovu.