Wakristo na Waislamu wote wanamuamini Yesu, wanampenda, na wanamheshimu.? Hata hivyo,wao, wamegawanyika kwenye suala la umungu wake.

Kwa bahati nzuri, tofauti hii inaweza kutatuliwa ikiwa tutarejelea swali kwenye Biblia na Qurani, kwa sababu, Biblia na Qurani zote mbili zinafundisha kwamba Yesu sio Mungu.

Ni wazi kwa kila mtu kwamba Quran inakana umungu wa Yesu, kwa hivyo hatuhitaji kutumia muda mwingi kuelezea hilo.

Kwa upande mwingine, watu wengi hawaelewi Biblia; wanahisi kwamba imani kwamba Yesu kuwa Mungu imeenea sana kwamba lazima iwe ilitoka katika Biblia. Makala hii inaonyesha kwa uhakika kwamba Biblia haifundishi hivyo.

Biblia inafundisha waziwazi kwamba Yesu sio Mungu. Daima katika Biblia Mungu ni mtu mwingine zaidi ya Yesu.

Wengine watasema kwamba jambo ambalo Yesu alisema au jambo fulani alilofanya alipokuwa duniani linathibitisha kwamba yeye ni Mungu. Tutaonyesha kwamba wanafunzi hawakukubali kwamba Yesu ni Mungu. Na hao ni watu ambao waliishi na kutembea na Yesu na hivyo walijua moja kwa moja kile alichosema na kufanya. Zaidi ya hayo, tunaambiwa katika Matendo ya Mitume katika Biblia kwamba wanafunzi walikuwa wakiongozwa na Roho Mtakatifu. Ikiwa Yesu ni Mungu, bila shaka wanapaswa kujua. Lakini hawakufanya hivyo. Waliendelea kumwabudu Mungu mmoja wa kweli ambaye aliabudiwa na Ibrahimu, Musa, na Yesu (angalia Matendo 3:13).

Waandishi wote wa Biblia waliamini kwamba Mungu hakuwa Yesu. Wazo la kwamba Yesu ni Mungu halijakuwa sehemu ya imani ya Kikristo hadi baada ya Biblia kuandikwa, na lilichukua karne nyingi kuwa sehemu ya imani ya Wakristo.

Mathayo, Marko, na Luka, waandishi wa Injili tatu za kwanza, waliamini kwamba Yesu hakuwa Mungu (angalia Marko 10:18 na Mathayo 19:17). Waliamini kwamba alikuwa mwana wa Mungu katika maana ya mtu mwadilifu. Wengine wengi pia, vivyo hivyo wanaitwa wana wa Mungu (angalia Mathayo 23:1-9).

Paulo, anayeaminika kuwa mwandishi wa barua kumi na tatu au kumi na nne katika Biblia, pia aliamini kwamba Yesu sio Mungu. Kwa Paulo, Mungu alimuumba Yesu kwanza, kisha akamtumia Yesu kama wakala ili kuumba viumbe vingine vyote (angalia Wakolosai 1:15 na Wakorintho1 8:6). Mawazo kama haya yanapatikana katika barua kwa Waebrania, na pia katika Injili na Barua za Yohana zilizotungwa miaka sabini baada ya Yesu. Hata hivyo, katika maandishi haya yote, Yesu bado ni kiumbe wa Mungu na kwa hiyo ni mtiifu kwa Mungu milele (angalia Wakorintho 1 15:28).

Sasa, kwa sababu Paulo, Yohana, na mwandishi wa Waebrania waliamini kwamba Yesu alikuwa kiumbe wa kwanza wa Mungu, baadhi ya yale waliyoandika yanaonyesha wazi kwamba Yesu alikuwa kiumbe mwenye nguvu aliyekuwepo hapo awali. Hii mara nyingi haieleweki kumaanisha kwamba lazima alikuwa Mungu. Lakini kusema kwamba Yesu alikuwa Mungu ni kwenda kinyume na yale ambayo waandishi hawa waliandika. Ingawa waandishi hawa walikuwa na imani hii ya baadaye kwamba Yesu ni mkuu kuliko viumbe vyote, pia waliamini kwamba bado alikuwa mdogo kuliko Mungu. Kwa kweli, Yohana anamnukuu Yesu akisema: "...Baba ni mkuu kuliko mimi." ( Yohana 14:28 ). Na Paulo anatangaza kwamba kichwa cha kila mwanamke ni mume wake, na kichwa cha kila mwanamume ni Kristo, na kichwa cha Kristo ni Mungu (angalia Wakorintho 1 11:3).

Kwa hiyo, ili kupata jambo fulani katika maandishi haya na kudai kwamba haya yanafundisha kwamba Yesu ni Mungu ni kutumia vibaya na kunukuu vibaya kile ambacho waandishi hao wanasema. Walichoandika lazima kieleweke katika muktadha wa imani yao kwamba Yesu ni kiumbe wa Mungu kama walivyokwisha kusema wazi.

Kwa hiyo tunaona, kwamba baadhi ya waandishi wa baadaye walikuwa na maoni ya juu zaidi kumhusu Yesu, lakini hakuna hata mmoja wa waandishi wa Biblia aliyeamini kwamba Yesu ni Mungu. Biblia inafundisha wazi kwamba kuna Mungu mmoja tu wa kweli, ambaye Yesu alimwabudu (angalia Yohana 17:3).

Katika sehemu iliyosalia ya makala hii tutaichunguza Biblia kwa kina zaidi, na kushughulikia vifungu ambavyo mara nyingi hunukuliwa vibaya kama uthibitisho wa uungu wa Yesu. Tutaonyesha, kwa msaada wa Mungu, kwamba haya hayamaanishi yale ambayo hutumiwa mara nyingi kuthibitisha.

Yesu alifanya miujiza mingi, na bila shaka alisema mambo mengi ya ajabu juu yake mwenyewe. Watu fulani hutumia yale aliyosema na kufanya kuwa uthibitisho wa kwamba yeye ni Mungu. Lakini wanafunzi wake wa awali walioishi na kutembea pamoja naye, na walioshuhudia kwa macho yale aliyosema na kufanya, hawakufikia hitimisho hili.

Matendo ya Mitume katika Biblia yanaeleza kwa undani kazi ya wanafunzi katika kipindi cha miaka thelathini baada ya Yesu kuinuliwa mbinguni. Katika kipindi hiki chote hawamrejelei Yesu kuwa Mungu. Daima na kwa uthabiti wanatumia jina la cheo cha Mungu kurejelea mtu mwingine zaidi ya Yesu.

Petro akasimama pamoja na wale wanafunzi kumi na moja, akawaambia umati:

“Enyi watu wa Israeli, sikilizeni neno hili: Yesu wa Nazareti alikuwa mtu aliyethibitishwa kwenu na Mungu kwa miujiza, maajabu na ishara, ambazo Mungu alizifanya kati yenu kwa yeye, kama ninyi wenyewe mjuavyo.” (Matendo 2:22).

Kwa hiyo, Mungu ndiye aliyefanya miujiza hiyo kupitia Yesu ili kuwasadikisha watu kwamba Yesu aliungwa mkono na Mungu. Petro hakuona miujiza hiyo kuwa uthibitisho wa kwamba Yesu ni Mungu.

Kwa kweli, jinsi Petro anavyomtaja Mungu na Yesu huonyesha wazi kwamba Yesu sio Mungu. Kwa maana daima anageuza jina la Mungu kutoka kwa Yesu. Chukua marejeleo yafuatayo kwa mfano:

“Mungu amemfufua huyu Yesu…” (Matendo 2:32).

"Mungu amemfanya huyu Yesu mliyemsulibisha kuwa Bwana na Kristo." (Matendo 2:36)

Katika vifungu vyote viwili, jina la Mungu limegeuzwa kutoka kwa Yesu. Basi kwa nini alifanya hivi, ikiwa Yesu alikuwa Mungu?

Kwa Petro, Yesu alikuwa mtumishi wa Mungu. Petro alisema:

“Mungu alimfufua mtumishi wake…” (Matendo 3:26).

Cheo cha mtumishi kinarejelea Yesu. Hili liko wazi kutokana na kifungu kilichotangulia ambapo Petro alisema:

"Mungu wa Ibrahimu, Isaka na Yakobo, Mungu wa baba zetu, amemtukuza mtumishi wake Yesu." (Matendo 3:13).

Lazima Petro alijua kwamba Ibrahimu, Isaka, na Yakobo hawakuzungumza kamwe juu ya Mungu wa Utatu. Siku zote walizungumza juu ya Mungu kama Mungu pekee. Hapa, kama katika Mathayo 12:18, Yesu ni mtumishi wa Mungu. Mathayo anatuambia kwamba Yesu alikuwa mtumishi yule yule wa Mungu aliyetajwa katika Isaya 42:1. Kwa hiyo, kulingana na Mathayo na Petro, Yesu sio Mungu, bali mtumishi wa Mungu. Agano la Kale linasema tena na tena kwamba Mungu yuko peke yake (kama vile Isaya 45:5).

Wanafunzi wote wa Yesu walikuwa na maoni haya. Katika Matendo 4:24 tunaambiwa kwamba waumini walimwomba Mungu wakisema:

“...wakapaza sauti zao pamoja katika kumwomba Mungu. Wakasema, ‘Bwana Mwenye Enzi Kuu, wewe ndiye uliyeziumba mbingu na dunia na bahari na vyote vilivyomo.’”

Ni wazi kwamba yule waliyekuwa wakimuomba hakuwa Yesu, kwa sababu, mistari miwili baadaye, walimtaja Yesu kuwa

"...mtumishi wako mtakatifu Yesu, uliyemtia mafuta." (Matendo 4:27).

Ikiwa Yesu alikuwa Mungu, wanafunzi wake walipaswa kusema hivyo waziwazi. Badala yake, waliendelea kuhubiri kwamba Yesu alikuwa Kristo wa Mungu. Tunaambiwa katika Matendo::

“Siku baada ya siku, katika hekalu kutoka nyumba kwa nyumba, hawakuacha kamwe kufundisha na kutangaza habari njema kwamba Yesu ndiye Kristo.” (Matendo 5:42).

Neno la Kigiriki “Kristo” ni cheo cha kibinadamu. Inamaanisha “Mtiwa-Mafuta.” Ikiwa Yesu alikuwa Mungu, kwa nini daima wanafunzi wangemrejelea kwa vyeo vya kibinadamu kama vile mtumishi na Kristo wa Mungu, na mara kwa mara watumie jina la cheo Mungu kwa yule aliyemfufua Yesu? Je, waliogopa wanadamu? Hapana! Walihubiri kweli kwa ujasiri bila kuogopa kufungwa au kuuawa. Walipokabiliwa na upinzani kutoka kwa wenye mamlaka, Petro alisema:

“Imetupasa kumtii Mungu kuliko wanadamu! Mungu wa baba zetu alimfufua Yesu...” (Matendo 5:29-30).

Je, walikuwa wamepungukiwa na Roho Mtakatifu? Hapana! Waliungwa mkono na Roho Mtakatifu (angalia Matendo 2:3, 4:8, na 5:32). Walikuwa wakifundisha tu yale waliyokuwa wamejifunza kutoka kwa Yesu—kwamba Yesu hakuwa Mungu bali, mtumishi wa Mungu na Kristo.

Quran inathibitisha kwamba Yesu alikuwa Masihi (Kristo), na kwamba alikuwa mtumishi wa Mungu (angalia Quran Tukufu 3:45 na 19:30).

Wakristo na Waislamu wanakubali kwamba Mungu ni muweza wa yote na mjuzi wa yote. Injili zinaonyesha kwamba Yesu hakuwa ni mwenye nguvu zote, na asiyejua yote, kwa kuwa alikuwa na mapungufu fulani.

Marko anatuambia katika injili yake kwamba Yesu hakuweza kufanya kazi yoyote yenye nguvu katika mji wake wa asili isipokuwa mambo machache tu: “Hakuweza kufanya miujiza yoyote huko, isipokuwa aliweka mikono yake juu ya wagonjwa wachache na kuwaponya.” (Marko 6:5). Marko pia anatuambia kwamba Yesu alipojaribu kumponya kipofu fulani, mtu huyo hakuponywa baada ya jaribio la kwanza, na Yesu alilazimika kujaribu mara ya pili (angalia Marko 8:22-26).

Kwa hiyo, ingawa tunampenda na kumheshimu sana Yesu, tunahitaji kuelewa kwamba yeye sio Mungu mwenye nguvu zote.

Injili ya Marko pia hufunua kwamba Yesu alikuwa na mipaka katika ujuzi wake. Katika Marko 13:32, Yesu alitangaza kwamba yeye mwenyewe hajui siku ya mwisho itatokea lini, lakini Baba peke yake ndiye anayejua hilo (angalia pia Mathayo 24:36).

Kwa hiyo, Yesu asingeweza kuwa Mungu ajuaye yote. Wengine watasema kwamba Yesu alijua siku ya mwisho itakuja lini, lakini aliamua kutosema. Lakini hilo linafanya mambo kuwa magumu zaidi. Yesu angeweza kusema kwamba anajua lakini hataki kusema. Badala yake, alisema kuwa hajui. Ni lazima tumwamini. Yesu hasemi uongo hata kidogo.

Injili ya Luka pia inafunua kwamba Yesu alikuwa na ujuzi mdogo. Luka anasema kwamba Yesu aliongezeka katika hekima (Luka 2:52). Katika Waebrania pia (Waebrania 5:8) tunasoma kwamba Yesu alijifunza utii. Lakini ujuzi na hekima ya Mungu daima ni kamilifu, na Mungu hajifunzi mambo mapya. Anajua kila kitu siku zote. Kwa hiyo, ikiwa Yesu alijifunza jambo jipya, hilo linathibitisha kwamba hakujua kila kitu kabla ya hapo, na hivyo hakuwa Mungu.

Mfano mwingine wa ufahamu mdogo wa Yesu ni kipindi cha mti wa mzaituni katika Injili. Marko anatuambia hivi: “Siku iliyofuata walipokuwa wakitoka Bethania, Yesu alikuwa na njaa. Akaona kwa mbali mti wa mzaituni kwenye majani, akaenda ili aone kama ulikuwa na matunda. Alipoufikia, hakuona kitu ila majani tu, kwa maana haukuwa msimu wake.” (Marko 11:12-13).

Ni wazi kutokana na aya hizi kwamba ujuzi wa Yesu ulikuwa na mipaka kwa mambo mawili. Kwanza, hakujua kwamba mti huo haukuwa na matunda hadi alipoufikia. Pili, hakujua kwamba haukuwa msimu mzuri wa kutarajia mizaituni kwenye miti.

Je, anaweza kuwa Mungu baadaye? Hapana! Kwa sababu kuna Mungu mmoja tu, naye ni Mungu tangu milele hata milele (angalia Zaburi 90:2).

Mtu anaweza kusema Yesu alikuwa Mungu lakini alichukua umbo la mtumishi na hivyo akawa na mipaka. Naam, hiyo ingemaanisha kwamba Mungu alibadilika. Lakini Mungu habadiliki. Mungu alisema hivyo kulingana na Malaki 3:6.

Yesu hakuwa Mungu kamwe, na hatakuwa kamwe. Katika Biblia, Mungu anatangaza hivi: “Kabla yangu hakuna mungu aliyeumbwa, wala hatakuwepo mwingine baada yangu.” (Isaya 43:10).

Wengine watasema kwamba mjadala huu kuhusu umungu wa Yesu hauhitajiki. Wanasema, jambo la muhimu ni kumkubali Yesu kama mwokozi wako binafsi. Badala yake, waandishi wa Biblia walikazia kwamba, ili kuokolewa, ni muhimu kuelewa ni nani hasa aliye Mungu. Kushindwa kuelewa hili kungekuwa ni kukiuka amri kuu na ya kwanza kati ya zote katika Biblia. Amri hiyo ilikaziwa na Yesu, ambaye amani iwe juu yake, wakati mwalimu wa Sheria ya Musa alipomwuliza: “‘Katika amri zote, ni ipi iliyo kuu?’ ‘iliyo kuu zaidi,’ Yesu akajibu , ‘ni hii: Sikia, Ee Israeli, Bwana Mungu wetu, Bwana ndiye mmoja. Mpende Bwana Mungu wako kwa moyo wako wote na kwa roho yako yote na kwa akili zako zote na kwa nguvu zako zote.’” (Marko 12:28-30).

Angalia jinsi Yesu alikuwa akinukuu amri ya kwanza kutoka katika kitabu cha Kumbukumbu ya Torati 6:4-5. Yesu alithibitisha sio tu kwamba amri hii bado ni halali, lakini pia kwamba ni muhimu zaidi ya amri zote. Ikiwa Yesu alifikiri kwamba yeye mwenyewe ni Mungu, kwa nini hakusema hivyo? Badala yake, alisisitiza kwamba Mungu ni mmoja. Mtu aliyemuuliza Yesu alielewa jambo hilo, na jambo ambalo mtu huyo anasema baadaye linaonyesha wazi kwamba Mungu sio Yesu, kwa kuwa alimwambia Yesu hivi: “‘Umesema vema, mwalimu,’ mtu huyo akajibu. ‘Unasema kweli kwamba Mungu ni mmoja na hakuna mwingine ila yeye.’” (Marko 12:32).

Sasa kama Yesu angekuwa Mungu, angalimwambia mtu huyo hivyo. Badala yake, alimruhusu mtu huyo amrejeze Mungu kuwa mtu mwingine badala ya Yesu, na hata akaona kwamba mtu huyo alikuwa amesema kwa hekima: “Yesu alipoona kwamba amejibu kwa busara, akamwambia, ‘Wewe haupo mbali na ufalme wa Mungu.’” (Marko 12:34). Ikiwa Yesu alijua kwamba Mungu ni Utatu, kwa nini hakusema hivyo? Kwa nini hakusema kwamba Mungu ni mmoja katika watatu, au watatu katika mmoja? Badala yake, alitangaza kwamba Mungu ni mmoja. Waigaji wa kweli wa Yesu watamwiga pia katika tangazo hili la umoja wa Mungu. Hawataongeza neno tatu ambapo Yesu hakusema kamwe.

Je, wokovu unategemea amri hii? Ndiyo, Biblia inasema! Yesu aliweka wazi hili wakati mtu mwingine alipomwendea Yesu ili kujifunza kutoka kwake (angalia Marko 10:17-29). Mtu huyo alipiga magoti na kumwambia Yesu: “Mwalimu mwema, nifanye nini ili niurithi uzima wa milele?” Yesu akajibu: “Kwa nini unaniita mwema? Hakuna aliyemwema —isipokuwa Mungu peke yake.” (Marko 10:17-18).

Kwa kusema hivyo, Yesu aliweka wazi tofauti kati yake na Mungu. Kisha akaendelea na jibu la swali la mtu huyo kuhusu jinsi ya kupata wokovu. Yesu alimwambia hivi: “Ukitaka kuingia katika uzima, zitii amri.” (Mathayo 19:17, pia angalia Marko 10:19).

Kumbuka kwamba amri kuu kuliko zote, kulingana na Yesu, ni kumjua Mungu kama Mungu pekee. Yesu alisisitiza zaidi hili katika Injili Kulingana na Yohana. Katika Yohana 17:1, Yesu aliinua macho yake mbinguni na kuomba, akimuita Mungu kama Baba. Kisha katika mstari wa tatu, akamwambia Mungu hivi: “Sasa uzima wa milele ndio huu: Wakujue wewe, Mungu wa pekee wa kweli, na Yesu Kristo uliyemtuma.” (Yohana 17:3).

Hilo lathibitisha bila shaka kwamba ikiwa watu wanataka kupata uzima wa milele ni lazima wajue kwamba Yule, ambaye Yesu alikuwa akisali kwake, ndiye Mungu wa pekee wa kweli, na lazima wajue kwamba Yesu alitumwa na Mungu wa kweli. Wengine husema kwamba Baba ni Mungu, Mwana ni Mungu, na Roho Mtakatifu ni Mungu. Lakini Yesu alisema kwamba Baba peke yake ndiye Mungu wa pekee wa kweli. Wafuasi wa kweli wa Yesu watamfuata katika hili pia. Yesu alikuwa amesema kwamba wafuasi wake wa kweli ni wale wanaoshikamana na mafundisho yake. Alisema: “Ikiwa mtashika mafundisho yangu, mmekuwa wanafunzi wangu kweli kweli.” (Yohana 8:31 ). Mafundisho yake ni kwamba watu wanapaswa kuendelea kushika amri, hasa amri ya kwanza ambayo inasisitiza kwamba Mungu yuko peke yake, na kwamba Mungu anapaswa kupendwa kwa mioyo yetu yote na nguvu zetu zote.

Tunampenda Yesu, lakini hatupaswi kumpenda kama Mungu. Leo, wengi wanampenda Yesu kuliko Mungu. Hii ni kwa sababu wanamuona Mungu kuwa mtu wa kulipiza kisasi ambaye alitaka kuwapa adhabu, na wanamwona Yesu kuwa mwokozi aliyewaokoa kutoka kwa ghadhabu ya Mungu. Hata hivyo Mungu pekee ndiye mwokozi wetu. Kulingana na Isaya 43:11 , Mungu alisema: “Mimi, naam, mimi, ni BWANA, na pasipo mimi hakuna mwokozi.” Pia Mungu alisema kulingana na Isaya 45:21-22: “Je, si mimi, BWANA? Wala hakuna Mungu ila mimi, Mungu mwenye haki na Mwokozi; hakuna ila mimi. Nigeukieni mimi na kuokolewa, enyi pande zote za dunia; kwa maana mimi ni Mungu, wala hakuna mwingine.”

Kurani inathibitisha amri ya kwanza na kuielekeza kwa wanadamu wote (angalia Kurani Tukufu 2:163). Na Mwenyezi Mungu anatangaza kwamba waumini wa kweli wanampenda Yeye kuliko mtu mwingine yeyote au kitu chochote kile (Kurani 2:165).

Katika barua yake ya kwanza kwa Timotheo, Paulo aliandika hivi: “Nakuagiza, mbele za Mungu, na mbele za Yesu Kristo, na mbele za malaika wateule, uyashike maagizo haya...” (1 Timotheo 5:21).

Ni wazi kutokana na hili kwamba cheo cha Mungu kinatumika sio kwa Kristo Yesu, bali kwa mtu mwingine. Katika sura inayofuata, anatofautisha tena kati ya Mungu na Yesu anaposema: “Mbele za Mungu, ambaye huvipa vitu vyote uzima, na mbele ya Yesu Kristo, ambaye alitoa ushuhuda wake mbele ya Pontio Pilato...” (1 Timotheo 6:13).

Kisha Paulo akaendelea kusema juu ya kutokea kwa Yesu mara ya pili: “kufunuliwa kwa Bwana wetu Yesu Kristo, ambako Mungu atafanya kwa wakati wake.” (1 Timotheo 6:14-15).

Tena, cheo cha Mungu kimeondolewa kwa makusudi kutoka kwa Yesu. Kwa bahati mbaya, watu wengi hufikiri kwamba Yesu anapoitwa “Bwana” katika Biblia, hilo linamaanisha “Mungu.” Lakini katika Biblia cheo hiki kinamaanisha bwana au mwalimu, na kinaweza kutumika kumuita wanadamu (angalia 1 Petro 3:6).

Hata hivyo, lililo la maana zaidi ni kuona yale ambayo Paulo alisema kumhusu Mungu katika kifungu kifuatacho, ambacho kinaonyesha waziwazi kwamba Yesu sio Mungu: “Mungu, Mtawala aliyebarikiwa na wa pekee, Mfalme wa wafalme na Bwana wa mabwana, ambaye peke yake asiyekufa na anayeishi katika nuru isiyoweza kukaribiwa, ambaye hakuna mtu aliyemwona au anayeweza kumuona. Heshima na uwezo upo kwake milele.” ( 1 Timotheo 6:15-16 ).

Paulo alisema kwamba Mungu pekee ndiye asiyeweza kufa. Kutokufa maana yake hafi. Angalia kamusi yoyote. Sasa, yeyote anayeamini kwamba Yesu alikufa hawezi kuamini kwamba Yesu ni Mungu. Imani kama hiyo ingepingana na kile Paulo alisema hapa. Zaidi ya hayo, kusema kwamba Mungu alikufa ni kumkufuru Mungu. Ni nani angeiongoza dunia ikiwa Mungu angekufa? Paulo aliamini kwamba Mungu hafi.

Paulo pia alisema katika kifungu hicho kwamba Mungu anakaa katika nuru isiyoweza kukaribiwa — kwamba hakuna mtu ambaye amemwona Mungu au anayeweza kumwona. Paulo alijua kwamba maelfu ya watu walikuwa wamemwona Yesu. Lakini Paulo alisema kwamba hakuna mtu aliyemwona Mungu, kwa sababu Paulo alikuwa na hakika kwamba Yesu sio Mungu. Hii ndiyo sababu Paulo aliendelea kufundisha kwamba Yesu hakuwa Mungu, bali kwamba alikuwa Kristo (angalia Matendo 9:22 na 18:5).

Alipokuwa mji wa Athens, Paulo alisema juu ya Mungu kuwa “Mungu aliyeufanya ulimwengu na vyote vilivyomo, ni Bwana wa mbingu na nchi, wala hakai katika mahekalu yaliyojengwa kwa mikono.” (Matendo 17:24). Kisha akamtambulisha Yesu kuwa “mtu ambaye (mf. Mungu) amemchagua.” ( Matendo 17:31 ).

Ni wazi kwamba kwa Paulo, Yesu hakuwa Mungu, na angeshangaa kuona maandishi yake yakitumiwa kuthibitisha kinyume cha yale aliyoamini. Paulo hata alitoa ushahidi mahakamani akisema: “Nakiri kwamba nina mwabudu Mungu wa baba zetu...” (Matendo 24:14).

Pia alisema kwamba Yesu ni mtumishi wa Mungu huyo, kwa maana tunasoma hivi katika Matendo: “Mungu wa Ibrahimu, Isaka na Yakobo, Mungu wa baba zetu, amemtukuza mtumishi wake Yesu.” (Matendo 3:13).

Kwa Paulo, Baba pekee ndiye Mungu. Paulo alisema kwamba kuna “Mungu mmoja na Baba wa wote...” (Waefeso 4:6). Paulo alisema tena: “...kwetu sisi Mungu ni mmoja tu, aliye Baba . . . na Bwana ni mmoja tu, Yesu Kristo...” (1 Wakorintho 8:6).

Barua ya Paulo kwa Wafilipi (Wafilipi 2:6-11) mara nyingi inanukuliwa kama uthibitisho kwamba Yesu ni Mungu. Lakini kifungu hicho hicho kinaonyesha kwamba Yesu sio Mungu. Kifungu hiki kinapaswa kukubaliana na Isaya 45:22-24 ambapo Mungu alisema kila goti lipigwe kwa Mungu, na kila ulimi ukiri kwamba haki na nguvu ziko kwa Mungu pekee yake. Paulo alifahamu fungu hili, kwani alilinukuu katika Warumi 14:11. Akijua hilo, Paulo alisema hivi: “Napiga magoti mbele ya Baba.” (Waefeso 3:14).

Barua kwa Waebrania (Waebrania 1:6) inasema kwamba malaika wa Mungu wanapaswa kumwabudu Mwana. Lakini kifungu hiki kinategemea Kumbukumbu ya Torati 32:43, katika toleo la Septuajinti la Agano la Kale. Kifungu hiki cha maneno hakiwezi kupatikana katika Agano la Kale kinachotumiwa na Wakristo hivi sasa, na toleo la Septuajinti halifikiriwi kuwa halali tena na Wakristo. Hata hivyo, hata toleo la Septuajinti, halisemi tumwabudu Mwana. Inasema waache Malaika wa Mungu wamwabudu Mungu. Biblia inasisitiza kwamba Mungu pekee ndiye anayepaswa kuabudiwa: “BWANA alipofanya agano na Waisraeli, aliwaamuru hivi: ‘Msiabudu miungu mingine yoyote wala kuisujudia, wala kuitumikia wala kuwatolea sadaka. Lakini BWANA, aliyewapandisha kutoka Misri kwa nguvu kuu na mkono ulionyoshwa, ndiye mtakaye msujudia. Utamsujudia na kumtolea sadaka. Mnapaswa kuwa waangalifu siku zote kuzishika amri na hukumu, sheria na amri alizowaandikia. Usiabudu miungu mingine. Msilisahau agano nililofanya nanyi, wala msiabudu miungu mingine. Bali mwabuduni BWANA, Mungu wenu; ndiye atakayekuokoa na mkono wa adui zako wote.’” (2 Wafalme 17:35-39).

Yesu, ambaye amani iwe juu yake, aliamini katika hili, kwa maana pia alisisitiza katika Luka 4:8. Na Yesu naye akaanguka kifudifudi na kumwabudu Mungu (angalia Mathayo 26:39). Paulo alijua kwamba Yesu alimwabudu Mungu (angalia Waebrania 5:7). Paulo alifundisha kwamba Yesu atabaki kuwa mtiifu kwa Mungu milele (angalia 1 Wakorintho 15:28).

Injili ya Yohana, Injili ya nne, ilikamilishwa hadi kufika hali yake ya sasa yapata miaka sabini baada ya Yesu kuinuliwa mbinguni. Injili hii katika hali yake ya mwisho inasema jambo moja zaidi kuhusu Yesu ambalo halikujulikana katika Injili tatu zilizotangulia — kwamba Yesu alikuwa Neno la Mungu. Yohana ana maanisha kwamba Yesu alikuwa wakala wa Mungu ambaye kupitia kwake Mungu aliumba vitu vingine vyote. Hii mara nyingi haieleweki kumaanisha kwamba Yesu alikuwa Mungu Mwenyewe. Lakini Yohana alikuwa akisema, kama vile Paulo alivyokuwa amesema, kwamba Yesu alikuwa kiumbe wa kwanza wa Mungu. Katika Kitabu cha Ufunuo katika Biblia, tunaona kwamba Yesu ni: "mwanzo wa uumbaji wa Mungu" (Ufunuo 3:14, pia anaglia Wakorintho 1 8:6 na Wakolosai 1:15).

Yeyote anayesema kwamba Neno la Mungu ni mtu aliyetofauti na Mungu lazima pia akubali kwamba Neno liliumbwa, kwa maana Neno linasema katika Biblia: “BWANA alinileta nikiwa mwanzo wa kazi zake...” (Mithali 8:22).

Injili hii, hata hivyo, inafundisha waziwazi kwamba Yesu sio Mungu. Kama lisingeendelea na mafundisho haya, basi lingepingana na Injili nyingine tatu na pia barua za Paulo ambazo kutoka humo imethibitishwa wazi kwamba Yesu sio Mungu. Tunaona hapa kwamba Yesu hakuwa sawa na Baba, kwa kuwa Yesu alisema: “...Baba ni mkuu kuliko mimi.” (Yohana 14:28).

Watu wanasahau hili na wanasema kwamba Yesu ni sawa na Baba. Je, tunapaswa kumwamini nani — Yesu au watu? Waislamu na Wakristo wanakubali kwamba Mungu yupo. Hii ina maana kwamba Yeye hapati uwepo wake kutoka kwa mtu yeyote. Hata hivyo Yohana anatuambia kwamba kuwepo kwa Yesu kunasababishwa na Baba. Yesu alisema katika Injili hii: “...Ninaishi kwa ajili ya Baba...” (Yohana 6:57).

Yohana anatuambia kwamba Yesu hawezi kufanya lolote kwa uwezo wake mwenyewe anapomnukuu Yesu akisema: “Mimi mwenyewe siwezi kufanya neno lolote...” (Yohana 5:30). Hilo linapatana na yale tunayojifunza kuhusu Yesu kutoka katika Injili nyingine. Katika Marko, kwa mfano, tunajifunza kwamba Yesu alifanya miujiza kwa nguvu ambayo haikuwa ndani yake. Hii ni wazi hasa kutokana na tukio ambalo mwanamke anaponywa kutokana na kutokwa na damu isiyoweza kupona. Yule mwanamke alikuja nyuma yake, akaligusa vazi lake, naye akapona mara moja. Lakini Yesu hakujua ni nani aliyemgusa. Marko anaeleza matendo ya Yesu hivi: “Mara Yesu akatambua kwamba nguvu zilikuwa zimemtoka. Akageuka katikati ya umati na kuuliza, ‘Ni nani aliyegusa nguo zangu?’” (Marko 5:30). Wanafunzi wake hawakuweza kutoa jibu lenye kuridhisha, kwa hiyo Marko anatuambia hivi: “Yesu akaendelea kutazama huku na huku ili aone ni nani aliyefanya hivyo.” (Marko 5:32). Hii inaonyesha kwamba nguvu zilizomponya mwanamke hazikuwa chini ya udhibiti wa Yesu. Alijua kwamba nguvu zimemtoka, lakini hakujua zilienda wapi. Kiumbe mwingine mwenye akili alipaswa kuziongoza nguvu hizo kwa mwanamke ambaye alihitaji kuponywa. Mungu alikuwa yule kiumbe mwenye akili.

Si ajabu, basi, katika Matendo ya Mitume tunasoma kwamba ni Mungu ambaye alifanya miujiza kupitia Yesu (Matendo 2:22).

Mungu alifanya miujiza ya ajabu kupitia wengine pia, lakini hiyo haiwafanyi wengine kuwa Mungu (angalia Matendo 19:11). Kwa nini, basi, Yesu anachukuliwa kuwa ni Mungu? Hata Yesu alipomfufua rafiki yake Lazaro kutoka kwa wafu, ilimbidi kumuomba Mungu afanye hivyo. Martha, dada ya Lazaro, alijua hilo, kwa maana alimwambia Yesu hivi: “Ninajua kwamba hata sasa chochote utakachomuomba Mungu atakupa.” (Yohana 11:22).

Martha alijua kwamba Yesu hakuwa Mungu, na Yohana ambaye alielezea jambo hilo alijua pia. Yesu alikuwa na Mungu, kwa kuwa alipokuwa karibu kupaa mbinguni, alisema: “Ninarudi kwa Baba yangu naye ni Baba yenu, kwa Mungu wangu na Mungu wenu.” (Yohana 20:17).

Yohana alikuwa na uhakika kwamba hakuna mtu aliyemuona Mungu, ingawa alijua kwamba watu wengi walikuwa wamemuona Yesu (angalia Yohana 1:18 na 1 Yohana 4:12). Kwa kweli Yesu mwenyewe aliwaambia umati wa watu, kwamba hawajamuona Baba kamwe, wala hawajasikia sauti ya Baba (Yohana 5:37). Zingatia ikiwa Yesu angekuwa Baba, maneno yake hapa yangekuwa ya uongo. Ni nani Mungu pekee katika Injili ya Yohana? Baba peke yake.

Yesu alishuhudia hili alipotangaza kwamba Mungu wa Wayahudi ni Baba (Yohana 8:54). Yesu pia alithibitisha kwamba Baba peke yake ndiye Mungu wa pekee wa kweli (angalia Yohana 17:1-3). Naye Yesu akawaambia adui zake: “...mnakusudia kuniua mimi, mtu ambaye nimewaambia iliyo kweli niliyoisikia kwa Mungu.” (Yohana 8:40). Kulingana na Yohana, kwa hiyo, Yesu hakuwa Mungu, na hakuna chochote alichoandika Yohana kinapaswa kuchukuliwa kama uthibitisho kwamba alikuwa Mungu— isipokuwa mtu anataka kutofautiana na Yohana.

Kwa mfano, katika Mathayo 9:2, Yesu alimwambia mtu fulani, “Jipe moyo, mwanangu; umesamehewa dhambi zako.” Kwa sababu hiyo, wengine husema kwamba ni lazima Yesu awe Mungu kwa kuwa ni Mungu pekee anayeweza kusamehe dhambi. Hata hivyo, ukiwa tayari kusoma mistari michache tu zaidi, utaona kwamba watu “...wakamsifu Mungu, aliyewapa wanadamu mamlaka ya namna hii.” (Mathayo 9:8). Hii inaonyesha kwamba watu walijua, na Mathayo anakubali kwamba Yesu sio mwanadamu pekee kupokea mamlaka hayo kutoka kwa Mungu.

Yesu mwenyewe alisisitiza kwamba hasemi kwa mamlaka yake mwenyewe (Yohana 14:10) na hafanyi neno kwa mamlaka yake mwenyewe, bali anazungumza tu yale ambayo Baba amemfundisha (Yohana 8:28). Alichokifanya Yesu hapa kilikuwa kama ifuatavyo. Yesu alimtangazia mtu huyo ujuzi ambao Yesu alipokea kutoka kwa Mungu kwamba Mungu alikuwa amemsamehe mtu huyo.

Angalia kwamba Yesu hakusema, “Nimekusamehe dhambi zako,” bali badala yake, “umesamehewa dhambi zako,” akidokeza kwamba, kama vile wasikilizaji wake Wayahudi, Mungu alikuwa amemsamehe mtu huyo. Yesu, basi, hakuwa na uwezo wa kusamehe dhambi, na katika tukio hilo hilo alijiita “Mwana wa Adamu” (Mathayo 9:6).

Yohana 10:30 hutumiwa mara nyingi kama uthibitisho kwamba Yesu ni Mungu kwa sababu Yesu alisema, “Mimi na Baba tu wamoja.” Lakini, ukisoma mafungu sita yanayofuata, utamkuta Yesu akieleza kwamba adui zake walikosea kufikiri kwamba anadai kuwa Mungu. Kile ambacho Yesu anamaanisha hapa ni kwamba yeye yupo pamoja na Baba katika kusudi. Yesu pia alisali kwamba wanafunzi wake wawe kitu kimoja kama vile Yesu na Baba walivyo wamoja. Kwa wazi, hakuwa akiomba kwamba wanafunzi wake wote waungane kwa namna fulani na kuwa mtu mmoja (angalia Yohana 17:11 na 22). Na Luka anapo elezea kwamba wanafunzi wote walikuwa wamoja, Luka hamaanishi kwamba walikuwa binadamu mmoja, lakini kwamba walishiriki kusudi moja ingawa walikuwa viumbe tofauti (angalia Matendo 4:32). Kwa maana ya kiini, Yesu na Baba ni wawili, kwa maana Yesu alisema wao ni mashahidi wawili (Yohana 8:14-18). Wanapaswa kuwa wawili, kwa kuwa mmoja ni mkuu kuliko mwingine (angalia Yohana 14:28). Yesu alipoomba kuokolewa kutoka msalabani, alisema: “Baba, ikiwa ni mapenzi yako, uniondolee kikombe hiki; lakini si mapenzi yangu, bali yako yatendeke. (Luka 22:42).

Hii inaonyesha kwamba walikuwa na matakwa mawili tofauti, ingawa Yesu aliwasilisha matakwa yake kwa matakwa ya Baba. Matakwa mawili maana yake ni watu wawili tofauti.

Zaidi ya hayo, inaelezwa kwamba Yesu alisema: “Mungu wangu, Mungu wangu, mbona umeniacha?” (Mathayo 27:4 ). Ikiwa mmoja wao alimuacha mwingine, basi lazima wawe ni vitu viwili tofauti.

Tena, inaripotiwa kwamba Yesu alisema: “Baba, mikononi mwako naiweka roho yangu.” (Luka 23:46). Ikiwa roho ya mtu inaweza kuwekwa kwenye mikono ya mwingine, lazima wawe viumbe viwili tofauti.

Katika matukio haya yote, Yesu yuko chini ya Baba. Yesu alipo piga magoti na kuomba ni wazi hakuwa akiomba kwake mwenyewe (angalia Luka 22:41). Alikuwa akiomba kwa Mungu wake.

Katika Agano Jipya lote, Baba pekee ndiye anayeitwa Mungu. Kwa kweli, vheo vya “Baba” na “Mungu” vinatumiwa kutaja mtu mmoja, sio watatu, wala kamwe sio Yesu. Hii pia iko wazi kutokana na uhakika wa kwamba Mathayo alibadilisha cheo cha “Baba” mahali na kueka cheo cha “Mungu” katika angalau sehemu mbili katika Injili yake (linganisha Mathayo 10:29 na Luka 12:6, na Mathayo 12:50 na Marko 3:35). Ikiwa Mathayo yuko sahihi kufanya hivyo, basi Baba peke yake ndiye Mungu.

Je, Yesu alikuwa Baba? Hapana! Kwa sababu Yesu alisema: “Wala msimuite mtu yeyote duniani ‘baba,’ kwa maana mna Baba mmoja, naye yuko mbinguni.” (Mathayo 23:9 ). Kwa hiyo Yesu sio Baba, kwa kuwa Yesu alikuwa amesimama duniani aliposema hivyo.

Quran inataka kuwarudisha watu kwenye imani ya kweli ambayo ilifundishwa na Yesu, na wanafunzi wake wa kweli walioendelea na mafundisho yake. Mafundisho hayo yalisisitiza kuendelea kujitolea kwa amri ya kwanza kwamba Mungu yuko peke yake. Katika Quran, Mungu anawaelekeza Waislamu kuwaita wasomaji wa Biblia warudi kwenye imani hiyo ya kweli. Mwenyezi Mungu amesema katika Quran:

Sema: “Enyi Watu wa Kitabu! Njooni kwenye neno lilio sawa baina yetu na nyinyi: Ya kwamba tusimuabudu yeyote ila Mwenyezi Mungu, wala tusimshirikishe na chochote; wala tusifanyane sisi kwa sisi kuwa Waola Walezi badala ya Mwenyezi Mungu.” (Kurani, 3:64)