Yesu ni mtu ambaye anapendwa na kuheshimiwa na mabilioni ya watu ulimwenguni kote. Bado kuna mkanganyiko mwingi unaozunguka kuhusu hadhi ya mtu huyu mkubwa. Waislamu na Wakristo wote wanamheshimu sana Yesu lakini wanamwona kwa njia tofauti sana.

Maswali yanayojitokeza katika makala hii yanalenga kupata kiini cha masuala yanayomzunguka Yesu: Je, Yesu ni Mungu? Au alitumwa na Mungu? Yesu halisi wa kihistoria alikuwa nani?

Baadhi ya mistari ya Biblia yenye utata inaweza kutumika kimakosa ili kuonyesha kwamba kwa njia fulani Yesu ni mungu. Lakini tukitazama mistari iliyo wazi na ya moja kwa moja ya Biblia, tunaona tena na tena kwamba Yesu anatajwa kuwa mwanadamu wa ajabu na si zaidi. Kinachojitokeza, tunapozingatia ukweli wa kihistoria na wa kimantiki kuhusu maisha ya Yesu, ni uthibitisho wa hakika si tu kwamba Yesu hawezi kuwa Mungu, lakini pia kwamba hakudai kuwa.

Ifuatayo ni njia tano za hoja zinazofafanua somo hili kwetu kupitia Biblia yenyewe na hivyo kuturuhusu kumgundua Yesu halisi.

1. Kamwe Yesu Hajiiti Mungu

Biblia (licha ya kubadilishwa na kupotoshwa kwa muda) ina mistari mingi ambayo Yesu anazungumza juu ya Mungu kama mtu tofauti kwake mwenyewe. Hii tu ni baadhi yao:

Mtu mmoja alipomwita Yesu “Mwalimu Mwema,” alijibu “Kwa nini unaniita mwema? Hakuna aliye mwema ila Mungu mmoja.’’ [Marko 10:18]

Katika kisa kingine anasema: “Siwezi kufanya lolote peke yangu. Chochote ninachosikia, Ninahukumu na hukumu yangu ni ya haki. sitafuti mapenzi yangu mwenyewe bali mapenzi yake aliyenituma.” [Yohana 5:30]

Yesu anazungumza juu ya Mungu kama kiumbe tofauti kwake mwenyewe: Ninapanda kwenda kwa Baba yangu na Baba yenu, kwa Mungu wangu na Mungu wenu. [Yohana 20:17]
Katika mstari huu anathibitisha kwamba alitumwa na Mungu: Huu ndio uzima wa milele: Wakujue wewe, Mungu wa pekee wa kweli, na Yesu Kristo uliyemtuma. [Yohana 17:3]

Iwapo Yesu angekuwa Mungu angewaambia watu wamwabudu, lakini alifanya kinyume na akakataa yeyote anayemwabudu: Nao wanani abudu bure [Mathayo 15:9].

Ikiwa Yesu alidai kuwa Mungu kungekuwa na mamia ya mistari katika Biblia ambayo ingeitaja. Lakini hakuna mstari hata mmoja katika Biblia nzima ambao Yesu anasema mimi ni Mungu, niabudu.

2. Yesu kama Mwana na Bwana?

Nyakati fulani Yesu anaitwa ‘Bwana’ katika Biblia na nyakati nyingine kuwa ‘Mwana wa Mungu’. Mungu anaitwa ‘Baba’, hivyo kuweka majina haya pamoja inaweza kudaiwa kwamba Yesu ni mwana wa Mungu. Lakini tukiangalia kila mojawapo ya majina haya katika muktadha tutagundua kuwa ni ya kiishara na si ya kuchukuliwa kihalisi.

‘Mwana wa Mungu’ ni neno linalotumiwa katika Kiebrania cha kale kumaanisha mtu mwadilifu. Mungu anamwita Israeli ‘mwana’ wake: Hili ndilo BWANA asemalo: Israeli ni mwanangu wa kwanza.[Kutoka 4:22]. Pia, Daudi anaitwa ‘Mwana wa Mungu’: BWANA ameniambia, ‘Wewe ni Mwanangu, mimi leo nimekuzaa.’ [ Zaburi 2:7 ]. Kwa hakika yeyote aliye mwadilifu anaitwa ‘mwana’ wa Mungu: Wote wanaoongozwa na Roho wa Mungu ni wana na binti za Mungu. [Warumi 8:14].

Vivyo hivyo, neno ‘Baba’ linapotumiwa kurejelea Mungu halipaswi kuchukuliwa kihalisi. Badala yake ni njia ya kusema Mungu ndiye muumbaji, mtegemezi, mlinzi n.k. Kuna mistari mingi ya sisi kuelewa maana hii ya ishara ya neno 'Baba', kwa mfano: Mungu mmoja na Baba wa wote. [Waefeso 4:6].

Wakati fulani Yesu anaitwa ‘Bwana’ na wanafunzi. ‘Bwana’ ni neno linalotumiwa kwa ajili ya Mungu na pia kwa watu wenye heshima sana. Kuna mifano mingi ya neno ‘Bwana’ likitumiwa kwa watu katika Biblia: Kwa hiyo wao (ndugu zake Yusufu) wakamwendea msimamizi wa nyumba wa Yusufu na kusema naye mlangoni pa nyumba. “Tunakuomba utusamehe, bwana wetu,” wakasema. [Mwanzo 43:19-20]. Pia, katika sehemu nyingine za Biblia, Yesu hata anaitwa ‘mtumishi’ wa Mungu na wanafunzi: Mungu wa baba zetu, amemtukuza mtumishi wake Yesu. [Matendo 3:13]. Hii inaonyesha wazi kwamba ‘Bwana’ inapotumiwa kurejelea Yesu, ni cheo cha heshima si cha umungu.

3. Asili ya Yesu

Asili ya Yesu ilikuwa tofauti kabisa na ile ya Mungu. Kuna sehemu nyingi za Biblia zinazoangazia tofauti hii ya asili:

Mungu ni Mjuzi wa yote lakini Yesu kwa kukiri kwake hakuwa Mjuzi wa yote. Hili linaweza kuonekana katika kifungu kifuatacho Yesu anaposema “Lakini hakuna ajuaye siku hiyo wala saa hiyo itakuja lini, wala malaika wa mbinguni wala si Mwana. Baba pekee ndiye anayejua.” [Mathayo 24:36]

Mungu yuko huru na hahitaji usingizi, chakula au maji. Yesu hata hivyo alikula, akanywa, alilala na kumtegemea Mungu: Kama vile Baba aliye hai alivyonituma, nami ninaishi kwa ajili ya Baba. [Yohana 6:57]. Ishara nyingine ya utegemezi wa Yesu kwa Mungu ni kwamba alimwomba Mungu: akaenda mbele kidogo, yeye (Yesu) akaanguka kifudifudi na kuomba [Mathayo 26:39]. Hii inaonyesha kwamba Yesu mwenyewe alitafuta msaada kutoka kwa Mungu. Mungu, kwa kuwa yeye anajibu maombi haina haja ya kuomba kwa mtu yeyote. Pia, Yesu alisema: Ninaenda kwa Baba, kwa sababu Baba ni mkuu kuliko mimi. [Yohana 14:28].

Biblia iko wazi kwamba Mungu haonekani wala si mwanadamu, kwa maana hakuna mtu awezaye kuniona na kuishi. [Kutoka 33:20], Mungu si mwanadamu [Hesabu 23:19]. Yesu kwa upande mwingine alikuwa mtu ambaye alionekana na maelfu ya watu, hivyo hawezi kuwa Mungu. Zaidi ya hayo, Biblia huonyesha wazi kwamba Mungu ni mkuu sana hivi kwamba hawezi kuwa ndani ya uumbaji wake: Lakini Mungu angewezaje kuishi duniani pamoja na watu? Ikiwa mbingu, hata mbingu za juu zaidi, haziwezi kukutosha [2 Mambo ya Nyakati 6:18]. Kulingana na mstari huu Yesu hawezi kuwa Mungu anayeishi duniani.

Pia Biblia inamwita Yesu Nabii [Mathayo 21:10-11], kwa hiyo Yesu angewezaje kuwa Mungu na kuwa Nabii wa Mungu kwa wakati mmoja? Hiyo haitakuwa na maana.

Zaidi ya hayo Biblia inatufahamisha kwamba Mungu habadiliki: Mimi Bwana sibadiliki. [Malaki 3:6:]. Yesu hata hivyo alipitia mabadiliko mengi katika maisha yake kama vile umri, urefu, uzito n.k.

Hizi ni baadhi tu ya uthibitisho ndani ya Biblia, unaoweka wazi kwamba asili ya Yesu na Mungu ni tofauti kabisa. Watu wengine wanaweza kudai kwamba Yesu alikuwa na asili ya kibinadamu na ya kimungu. Hili ni dai ambalo Yesu hakuwahi kulitoa, na linapingana waziwazi na Biblia inayosisitiza kwamba Mungu ana asili moja.

4. Ujumbe wa Yesu

Manabii wa Agano la Kale kama vile Ibrahimu, Nuhu na Yona hawakuwahi kuhubiri kwamba Mungu ni sehemu ya Utatu, na hawakumwamini Yesu kama mwokozi wao. Ujumbe wao ulikuwa rahisi: kuna Mungu mmoja na Yeye pekee ndiye anayestahili ibada yako. Haina maana kwamba Mungu alituma Manabii kwa maelfu ya miaka na ujumbe ule ule muhimu, na kisha ghafla anasema yuko katika Utatu na kwamba lazima umwamini Yesu ili kuokolewa.

Ukweli ni kwamba Yesu alihubiri ujumbe ule ule ambao Manabii katika Agano la Kale walihubiri. Kuna kifungu katika Biblia ambacho kinasisitiza sana ujumbe wake wa msingi. Mtu mmoja alimjia Yesu na kumuuliza, “Katika amri zote ni ipi iliyo ya kwanza?” Yesu akajibu, “Katika amri zote ni ya kwanza ni, Sikia, Israeli, Bwana Mungu wetu, Bwana ndiye mmoja.’”— Marko 12:28 -29]. Kwa hiyo amri kuu, imani kuu kwa mujibu wa Yesu ni kwamba Mungu ni mmoja. Kama Yesu angekuwa Mungu angesema 'Mimi ni Mungu, niabudu', lakini hakufanya. Alirudia tu mstari kutoka katika Agano la Kale kuthibitisha kwamba Mungu ni Mmoja.

Baadhi ya watu wanadai kwamba Yesu alikuja kufa kwa ajili ya dhambi za ulimwengu. Lakini fikiria maneno yafuatayo ya Yesu: Uzima wa milele ndio huu: Wakujue wewe, Mungu wa pekee wa kweli, na Yesu Kristo uliyemtuma. Nimekutukuza duniani kwa kuimaliza kazi uliyonipa niifanye. [Yohana 17:3-4]. Yesu alisema haya kabla hajakamatwa na kupelekwa kusulubiwa. Ni wazi kutokana na mstari huu kwamba Yesu hakuja kufa kwa ajili ya dhambi za ulimwengu, kwani alimaliza kazi ambayo Mungu alimpa kabla ya kuchukuliwa kusulubiwa.

Pia Yesu alisema “wokovu ni wa Wayahudi” [Yohana 4:22]. Kwa hivyo kulingana na hili hatuhitaji kuamini katika Utatu au kwamba Yesu alikufa kwa ajili ya dhambi zetu ili kupata wokovu kwani Wayahudi hawana imani hizi.

5. Wakristo wa Kwanza

Kihistoria kulikuwa na madhehebu mengi katika Ukristo wa mapemawaliokuwa na imani mbalimbali kuhusu Yesu[1]. Wengine waliamini kwamba Yesu alikuwa Mungu, wengine waliamini kwamba Yesu hakuwa Mungu lakini kwa sehemu fulani ni Mungu, na bado wengine waliamini kwamba alikuwa mwanadamu na si chochote zaidi. Ukristo wa kuamini Utatu ambao ni imani kwamba Mungu, Yesu na Roho Mtakatifu ni mmoja kati ya nafsi tatu ukawa dhehebu kuu la Ukristo, mara tu uliporasimishwa kuwa dini ya serikali ya Dola ya Kirumi katika Karne ya 4. Wakristo waliomkana Yesu kuwa Mungu waliteswa na Mamlaka za Kirumi[2]. Kuanzia wakati huu na kuendelea imani ya Utatu ilienea sana miongoni mwa Wakristo. Kulikuwa na vuguvugu mbalimbali katika Ukristo wa awali ambazo zilikana Utatu, kati ya hizo zinazojulikana zaidi ni alichukuliwa kuwa mwana wa mungu na kuukataa utukufu wakristo

Dkt Jerald Dirks ambaye ni mtaalamu wa Ukristo wa mapema alikuwa na haya ya kusema juu ya somo: Ukristo wa awali ulipingana sana kuhusu suala la asili ya Yesu. Nafasi mbalimbali za Waasili ndani ya Ukristo wa mapema zilikuwa nyingi na nyakati fulani zilitawala. Mtu anaweza hata kukisia kwamba Ukristo wa wapingaji na wakataaji unaweza kuwa chanzo kikubwa sana ndani ya Ukristo wa leo, kama si kwa ukweli kwamba matawi haya mawili ya Ukristo, ambayo yalipatikana kimsingi mashariki ya kati na Afrika Kaskazini yalifanana sana na mafundisho ya Kiislamu kuhusu asili ya Yesu ambayo kwa kawaida kabisa yaliingizwa katika Uislamu mwanzoni mwa karne ya saba."[3]

Kwa kuwa kulikuwa na madhehebu mengi sana katika Ukristo wa mapema, kila moja likiwa na imani tofauti juu ya Yesu na matoleo yao wenyewe ya Biblia, ni yupi tunaweza kusema kwamba alikuwa akifuata mafundisho ya kweli ya Yesu?

Haiingii akilini kwamba Mungu anatuma Manabii wasiohesabika kama Nuhu, Ibrahimu na Musa kuwaambia watu kumwamini Mungu mmoja, na kisha ghafla kutuma ujumbe tofauti kabisa wa Utatu ambao unapingana na mafundisho yake ya Manabii waliotangulia. Ni wazi kwamba madhehebu ya Ukristo waliomwamini Yesu kuwa Nabii wa kibinadamu na si zaidi ya hayo, walikuwa wakifuata mafundisho ya kweli ya Yesu. Hii ni kwa sababu dhana yao ya Mungu ni sawa na ile iliyofundishwa na Manabii katika Agano la Kale.

Yesu katika Uislamu

Imani ya Kiislamu kuhusu Yesu inatuondolea uhakika wa Yesu alikuwa nani. Yesu katika Uislamu alikuwa mtu wa kipekee, aliyechaguliwa na Mungu kama Nabii na kutumwa kwa watu wa Kiyahudi. Hakuwahi kuhubiri kwamba yeye mwenyewe alikuwa Mungu au mwana halisi wa Mungu. Alizaliwa kimuujiza bila baba, na alifanya miujiza mingi ya kushangaza kama vile kuponya vipofu na wenye ukoma na kufufua wafu – yote kwa idhini ya Mungu. Waislamu wanaamini kwamba Yesu atarudi kabla ya siku ya hukumu kuleta haki na amani duniani. Imani hii ya Kiislamu kuhusu Yesu ni sawa na imani ya baadhi ya Wakristo wa mwanzoni. Katika Kurani, Mungu anazungumza na Wakristo kuhusu Yesu kwa njia ifuatayo:

Enyi Watu wa Kitabu! Msipite mipaka katika Dini yenu, wala msiseme juu ya Mwenyezi Mungu ila ukweli; Masihi Isa bin Maryamu hakuwa zaidi ya Nabii wa Mwenyezi Mungu, neno lake lililo elekezwa kwa Maryamu na roho itokayo Kwake. Basi mwaminini Mwenyezi Mungu na Mitume wake, wala msiseme 'Utatu'–acheni hayo, hiyo ni bora kwenu– Hakika Mwenyezi Mungu ni Mungu mmoja tu, Yuko mbali sana kupata mwana. Kila kilichomo mbinguni na ardhini ni mali yake na Yeye ndiye mkuu wa kumwamini. [4:171]

Uislamu sio dini nyingine tu. Ni ujumbe ule ule uliohubiriwa na Musa, Yesu na Ibrahimu. Uislamu maana yake halisi ni ‘kunyenyekea kwa Mungu’ na unatufundisha kuwa na uhusiano wa moja kwa moja na Mungu. Inatukumbusha kwamba kwa vile Mungu alituumba, hakuna anayepaswa kuabudiwa isipokuwa Mungu peke yake. Pia inafundisha kwamba Mungu si kitu kama mwanadamu au kama kitu chochote ambacho tunaweza kufikiria. Dhana ya Mwenyezi Mungu imefupishwa katika Kurani kama ifuatavyo:

"Sema: Yeye Mwenyezi Mungu ni wa pekee.Mwenyezi Mungu Mkusudiwa.Hakuzaa wala hakuzaliwa, Wala hana anaye fanana naye hata mmoja." (Kurani 112:1-4)[4]

Kuwa Muislamu sio kumpa Yesu mgongo. Badala yake ni kurudi kwenye mafundisho asilia ya Yesu na kumtii.