"Wakati kalamu ilikuwa ikifanya haraka kuandika, iligawanyika yenyewe mara tu ilipofika kwenye Upendo."[1]

Rumi alikuwa sahihi. Wakati kalamu inapowekwa kwenye karatasi na kuandika juu ya upendo, inavunjika vipande viwili. Kujaribu kuelezea upendo ni karibu ni karibukuwa haiwezekani. Kwa kweli Upendo una nguvu au hisia yenye nguvu ya kipekee na isiyozuilika. Tunapojaribu na kuonyesha upendo wetu, tunapata shida sana kupata maneno sahihi. Maneno tunayotumia hayawakilishi kabisa kile kinachowaka ndani ya mioyo yetu. Hii inaweza kueleza kwa nini tunahusisha upendo na matendo na si maneno tu. Tunashikamana, tunanunua zawadi za wapendwa wetu, tunawatumia wenzi wetu rundo la maua, au kuwapeleka nje kwa chakula cha jioni cha kimapenzi. Upendo sio tu hisia ya ndani tu; ni namna ya kuwa, namna ya tabia. Mwanasaikolojia Erich Fromm alielezea upendo kama "shughuli, sio athari ya kawaida".[2]

Kujipenda, Kumpenda Mungu

Kuna aina nyingi za mapenzi na mojawapo ni pamoja na kujipenda. Aina hii hutokea kutokana na hamu ya kuongeza muda wa kuwepo kwetu, kujisikia raha na kuepuka maumivu, pamoja na haja ya kukidhi mahitaji yetu ya kibinadamu na motisha. Sisi sote tuna upendo huu wa asili kwetu wenyewe. Hatimaye tunataka kuwa na furaha na kuridhika. Erich Fromm alisema kuwa kujipenda sio aina ya kiburi au majivuno. Badala yake, kujipenda ni kujali, kuchukua jukumu na kujiheshimu.

Aina hii ya upendo ni muhimu ili kuwapenda wengine. Ikiwa hatuwezi kujipenda wenyewe, tunawezaje kuwapenda watu wengine? Hakuna kitu karibu nasi kuliko nafsi zetu wenyewe; ikiwa hatuwezi kujijali na kujiheshimu, tunawezaje kuwajali na kuwaheshimu wengine? Kujipenda ni aina ya ‘kujihurumia’. Tunaungana na hisia zetu wenyewe, mawazo na matarajio. Ikiwa hatuwezi kuungana na nafsi zetu wenyewe, ni jinsi gani basi tunaweza kuwahurumia na kuungana na wengine? Eric Fromm anarudia wazo hili kwa kusema kwamba upendo "unamaanisha kwamba heshima kwa uadilifu na upekee wa mtu, upendo wa kujielewa, hauwezi kutenganishwa na heshima na upendo na uelewa kwa mtu mwingine."[3]

Ingawa, kwa sababu ya kuwapenda wengine, tunaweza kujinyima na kujidhuru wenyewe, daimakujitolea huku ni kwa ajili ya aina kuu ya furaha. Kwa mfano, fikiria mtu anapokosa chakula ili kuwalisha wengine. Mtu huyu anaweza kuwa alisikia uchungu wa njaa; hata hivyo pia alipata furaha kubwa kwa ujumla kwa sababu uchungu wa kuona wengine wakienda bila kula ulikuwa mkubwa kuliko usumbufu unaosababishwa na ukosefu wa chakula. Kujitoa huku, ingawa zinaweza kutambuliwa kuwa hasi, mwishowe ni furaha zaidi. Kwa mtazamo wa kina wa Kiislamu, kwenda bila kula ili kuhakikisha wengine wameridhika ndiyo njia inayoongoza kwenye furaha ya mwisho. Baraka za Kimungu na thawabu zinazohusiana na kujitoa kwa ajili ya wanadamu wenzetu, ni furaha kuu ya milele - peponi. Kwa njia hii, kujitoa huku kunapaswa kueleweka kama uwekezaji wa kiroho na sio kupoteza. Kwa muhtasari, kujipenda kunaweza kujumuisha kujitoa na kuvumilia magumu kwa ajili ya wengine, kwa sababu itafanya kuwa na furaha na kutosheka zaidi.

Ikiwa upendo wa mtu kwake ni wa lazima, hilo lapasa kumfanya ampende Yule aliye muumba. Kwa nini? Kwa sababu Mungu ndiye chanzo cha upendo. Pia aliumba sababu na njia za kimwili ili kila mtu apate furaha na raha, na pia kuepuka maumivu. Mungu ametupa bure kila wakati wa thamani wa kuwepo kwetu, lakini hatukujipatia au kumiliki nyakati hizi. Mwanatheolojia mkuu Al-Ghazali anaeleza ipasavyo kwamba ikiwa tunajipenda ni lazima tumpende Mungu:

"Kwa hiyo, ikiwa upendo wa mwanadamu kwa nafsi yake ni wa lazima, basi upendo wake kwa Yeye ambaye kupitia kwake, kuwapo kwake kwanza, na pili, kuendelea kwake katika utu wake wa lazima pamoja na sifa zake zote za ndani na nje, mali yake na ajali zake; Mtu yeyote anayelemewa na matamanio yake ya kimwili kiasi cha kukosa upendo huu anampuuza Mola wake na Muumba wake. Hana ujuzi wa hakika juu Yake; macho yake yana mipaka kwenye matamanio yake na mambo ya akili."[4]

Upendo wa Mungu ni Msafi zaidi

Mungu ni Mwenye Upendo. Ana aina safi zaidi ya upendo. Hii inapaswa kumfanya mtu yeyote kutaka kumpenda, na kumpenda Yeye ni sehemu muhimu ya ibada. Hebu fikiria kama ningekuambia kwamba kulikuwa na mtu huyu ambaye alikuwa mtu mwenye upendo zaidi kuliko wote, na kwamba hakuna upendo mwingine unaoweza kufanana na upendo wake, je! ? Upendo wa Mungu ni aina safi na kali zaidi ya upendo; kwa hiyo mtu yeyote mwenye akili timamu angependa kumpenda pia.

Kwa kuzingatia kwamba neno la Kiingereza la upendo linajumuisha maana mbalimbali; njia bora zaidi ya kufafanua kwa dhana ya Kiislamu ya upendo wa Mungu ni kuangalia ndani ya maneno halisi ya Kurani yaliyotumiwa kuelezea upendo wa Kimungu: Rehema zake, rehema zake maalumu na upendo wake maalum. Kwa kuelewa maneno haya na jinsi yanavyo husiana na asili ya Kimungu, mioyo yetu itajifunza kumpenda Mungu.

Rehema

Inasemekana kuwa neno lingine la upendo ni rehema. Moja ya majina ya Mwenyezi Mungu ni Mwingi wa Rehema; neno la Kiarabu lililotumika ni Ar-Rahmaan. Tafsiri hii ya Kiingereza haiwakilishi kikamilifu kina na uzito ambao maana ya neno hili hubeba. Jina la Ar-Rahmaan lina maana tatu kuu: ya kwanza ni kwamba rehema ya Mungu ni rehema kali; ya pili ni kwamba rehema yake ni rehema ya mara moja; na ya tatu ni rehema yenye nguvu sana ambayo hakuna kinachoweza kuizuia. Rehema ya Mwenyezi Mungu imezunguka kila kitu na anapendelea mwongozo kwa watu. Katika kitabu cha Mwenyezi Mungu, Kurani, Anasema,

"… Na Rehema yangu imeenea kila kitu…." (Kurani 7:156)

"Arrah'man, Mwingi wa Rehema amefundisha Kurani." (Kurani 55:1-2)

Katika aya hiyo hapo juu, Mungu anasema Yeye ni Mwingi wa Rehema, ambayo inaweza kueleweka kama "Mola wa Rehema", na kwamba alifundisha Kurani. Hii ni dalili ya kubainisha kwamba Kurani iliteremshwa kama dhihirisho la rehema ya Mwenyezi Mungu. Kwa maneno mengine, Kurani ni kama barua moja kubwa ya upendo kwa wanadamu. Kama tu kwa upendo wa kweli, yule anayependa huwatakia mema wapendwa, na huwaonya juu ya mitego na vizuizi, na kuwaonyesha njia ya furaha. Kurani sio tofauti: inawaita wanadamu, na pia inaonya na kutoa habari njema.

Rehema Maalum

Iliyounganishwa na Ar-Rahmaan, ni Ar-Raheem. Jina hili lina mzizi sawa na la awali, ambalo hutoka kwa neno la Kiarabu linaoashiria tumbo. Hata hivyo tofauti ya kimaana ni muhimu. Ar-Raheem inamaanisha rehema maalumu kwa wale wanaotaka kuikumbatia. Yeyote anayechagua kukubali mwongozo wa Mungu kimsingi amekubali rehema yake maalumu. Rehema hii maalum ni kwa ajili ya waumini na inadhihirika peponi; amani yenye furaha isiyo na mwisho na Mungu.

Upendo maalumu

Kwa mujibu wa Kurani, Mwenyezi Mungu ni Mwenye upendo. Jina la Kiarabu ni Al-Wadood. Hii inahusu upendo maalumu unaoonekana. Inatokana na neno wudi, ambalo linamaanisha kuonyesha upendo kupitia tendo la kutoa: "Naye ni Mwenye kusamehe, Mwenye mapenzi." (Kurani 85:14)

Upendo wa Mungu unapita aina zote tofauti za upendo. Upendo wake ni mkuu kuliko aina zote za upendo za kidunia. Kwa mfano, upendo wa mama, ingawa hauna ubinafsi, unategemea uhitaji wake wa ndani wa kumpenda mtoto wake. Inamkamilisha, na kupitia kujitoa kwake anajisikia mzima na aliye ridhika. Mungu ni Kiumbe huru anayejitosheleza na mkamilifu; Yeye hahitaji chochote. Upendo wa Mungu hautegemei hitaji au haja; kwa hiyo ni aina safi kabisa ya upendo, kwa sababu Yeye hapati chochote kabisa kutokana na kutupenda.

Katika nuru hii, tunawezaje kutompenda Yule ambaye ni mwenye upendo zaidi kuliko chochote tunachoweza kufikiria? Mtume Muhammad (amani na baraka ziwe juu yake) amesema: “Mwenyezi Mungu ni Mpole zaidi kwa waja wake kuliko mama kwa watoto wake.[1]

Ikiwa Mungu ndiye mwenye upendo zaidi, na upendo Wake ni mkuu kuliko upendo mkuu zaidi wa kidunia ambao tumepitia, hii inapaswa kuweka ndani yetu upendo wa kina zaidi kwa Mungu. Kwa kiasi kikubwa, hili linapasa kufanya tutake kumpenda kwa kuwa mmoja wa watumishi Wake. Al-Ghazali alisema kwa usahihi, "Kwa wale waliojaaliwa ufahamu kwa hakika hakuna kitu cha kupendwa isipokuwa Mungu, hakuna anaye stahili upendo ila Yeye."[2]

Kwa mtazamo wa kiroho, upendo wa Mungu ni baraka kuu zaidi ambayo mtu yeyote anaweza kupata, kwa kuwa ni chanzo cha utulivu wa ndani, upole, na furaha ya milele akhera. Kutompenda Mungu sio tu njia ya kutokuwa na shukrani, lakini ni aina kuu ya chuki. Kutompenda Yeye ambaye ni chanzo cha upendo ni kukataa kile kinachowezesha upendo kutokea na kujaza mioyo yetu.

Mungu halazimishi upendo Wake maalumu kwetu sisi. Ingawa, kwa rehema Zake, anatupa kwa upendo kila wakati wa maisha yetu, ili kushika kikamilifu upendo wa Mungu na kuwa wapokeaji wa upendo Wake maalumu, mtu lazima aingie katika uhusiano Naye. Ni kana kwamba upendo wa Mungu unatungoja tuukubali. Hata hivyo, tumefunga mlango na kuweka vitasa. Tumeufunga mlango kwa kumkana, kumpuuza na kumkataa Mungu. Ikiwa Mungu angelazimisha upendo Wake maalumu juu yetu, upendo ungepoteza maana yote. Tuna chaguo: kufuata njia sahihi na hivyo kupata upendo maalumu wa Mungu na rehema, au kukataa mwongozo wake na kukabiliana na matokeo ya kiroho.

Kiumbe mwenye upendo zaidi anakupenda, lakini ili uweze kushika kikamilifu upendo huo maalumu, na ili uwe na maana, unapaswa kuchagua kumpenda yeye na kufuata njia inayoongoza kwenye upendo Wake. Njia hii ni njia ya Mtume Muhammad (rehema na amani ziwe juu yake):

"Sema: Ikiwa nyinyi mnampenda Mwenyezi Mungu basi nifuateni mimi, Mwenyezi Mungu atakupendeni na atakufutieni madhambi yenu. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kufuta madhambi na Mwenye kurehemu." (Kurani 3:31)

Swali muhimu linalofuata kutokana na hili ni: Ninajua kwa nini ni lazima nimpende Mungu, lakini ninampendaje? Natumaini kuelezea hili katika kipande kingine. Hata hivyo, kuhitimisha, nakuacha na maneno ya mwanatheolojia wa karne ya 14, Ibn Al-Qayyim:

"Hakuna shaka kwamba utumwa kamili kwa Mungu ni sehemu ya upendo kamili, na upendo mkamilifu umeunganishwa na ukamilifu wa mpendwa ndani Yake, kwani Mungu, na atukuzwe, ni mkamilifu na ametimia kabisa katika nyanja zote, na Kwa mtu wa namna hii, hakuna kitu kinachoweza kuwa kipenzi zaidi kwa mioyo ya watu kuliko Yeye; mradi asili yao ya msingi na akili ni nzuri, ni jambo lisiloepukika kwamba Yeye atakuwa kipenzi cha kila kitu katika mioyo yao. Bila shaka kumpenda Yeye kunapelekea kwenye kunyenyekea na kumtii Yeye, kutafuta radhi zake, kufanya kila linalowezekana katika kumwabudu Yeye na kurejea Kwake. Hii ndiyo nia bora na yenye nguvu zaidi ya kufanya ibada."[3]

Ilisasishwa mara ya mwisho tarehe 5 Januari 2017. Imechukuliwa na kurekebishwa kutoka kwa kitabu cha "The Divine Reality: God, Islam & The Mirage of Atheism". Unaweza kununua kitabu hapa.